کد مطلب:2247 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:18

گنجینه پرسمان » اجتماعي و فرهنگي

خواب چيست و چرا خواب مي بينيم؟

خواب از دو جنبه همواره فكر دانشمندان را به خود مشغول داشته است:

1- خواب چيست؟

2- رؤيا و خواب ديدن چيست؟

صدها نظريه دربارة خوا و حقيقت رؤيا ابراز شده است. خواب يعني تعطيل شدن قسمتي از فعاليت هاي مغزي انسان، ولي هنگام خواب تمامي فعاليت هاي ذهني تعطيل نمي شود، چون تعطيلي كلّ فعاليت ها مساوي با مرگ است.

به عقيدة جمعي از دانشمندان خواب در تمام موجودات زنده هست. همة حيوانات حتّي گياهان مي خوابند. امّا اين كه چطور مي شود مغز انسان قسمتي از فعاليت هاي خود را تعطيل كند و در خواب فرو رود و فعاليت هاي جسمي را به صورت كُند و ملايم در آورد، يعني چطور مي شود كه انسان خوابش ببردّ سؤالي است كه پاسخ هاي فراواني به آن داده شده، مهم ترين آن ها سه نظرية زير است:

1- نظرية عامل فيزيكي،

2- نظرية عامل شيميايي،

3- نظرية عامل عصبي.

نخستين نظريه مي گويد: خواب عامل فيزيكي دارد و علّت اصلي آن انتقال خون از مغز به سوي قسمت هاي پايين بدن و پاها است. هنگامي كه خون متوجه قسمت هاي پايين بدن شد و كمتر به مغر رسيد، مغز قسمتي از فعاليت خود را تعطيل مي كند.

طرفداران نظرية عامل شيميايي مي گويند: به هنگام تلاش و كوشش، سم هايي در بدن انسان جمع مي شود كه بخشي از مغز را از كار مي اندازد. هنگامي كه اين سموم در بدن انسان جذب شد، از خواب بيدار مي شود.

نظرية سوم مي گويد: در مغز آدمي يك سيستم فعّال وجود دارد كه مغز را به كار وامي دارد. هنگامي كه اين سيستم فعال از كار افتاد، انسان مي خوابد. اين سيستم فعّال عصبي كه حكم گاز اتومبيل را دارد، بر اثر خستگي خاموش مي شود.[15]

امّا رؤيا وخواب ديدن از خوابيدن مهمتر و عجيب تر است. انسان صحنه هاي گوناگون (زشت و زيبا، دلپذير و غم انگيز، وحشتناك و روح افزا) در خواب مي بيند.

هميشه انسان در اين فكر بوده كه اين صحنه ها چيست و سرچشمة اصلي رؤيا كجا است؟

دربارة حقيقت رؤيا تفسيرهاي زيادي شده كه ما به دو بخش اشاره مي كنيم:

1- تفسير مادي،

2- تفسير روحي.

مادي ها مي گويند: رؤيا چند علت مي تواند داشته باشد:

1- ممكن است خواب ديدن نتيجة مستقيم كارهاي روزانة انسان باشد.

2- ممكن است يك سلسله آرزوهاي برآورده نشده باعث ديدن خواب شود، همان طوري كه شخص تشنه خواب آب مي بيند.

3- ممكن است ترس از چيزي باعث خواب ديدن شود، مثلاً كساني كه از دزد وحشت و ترس دارند، خواب دزد مي بينند.

فرويد يك نوع تفسير مادي ديگري براي خواب دارد: خواب و رؤيا عبارت است از ارضاي تمايلات واپس زده و سركوفته اي كه هميشه با تغيير و تبديل هايي براي فريب انسان به عرصة خود آگاه روي مي آروند. بسيار مي شود اميالي كه داريم و به عللي نتوانسته ايم آن ها را ارضا كنيم و در باطن ما جاي گرفته اند، به هنگام خواب كه سيستم خودآگاه از كار مي افتد، براي يك نوع اشباع تخيّلي به مرحلة خود آگاه روي مي آورد. گاهي بدون تغيير منعكس مي شوند و گاهي تغيير شكل داده و به صورت هاي مناسبي منعكس مي شوند كه نياز به تعبير دارند. بنابراين رؤيا هميشه مربوط به گذشته است و از اينده هرگز خبر نم يدهد و تنها وسيلة خوبي براي خواندن ضمير ناآگاه است. به همين جهت براي درمان بيماري هاي روحي از خواب هاي بيمار كمك مي گيرند.

و بعضي از متخصصان تغذيبه ميان خواب و نيازهاي غذايي بدن قائل به رابطه هستند. آنان معتقدند اگر انسان در خواب ببيند از دندانش خون مي چكد، لابد ويتامين ث بدن او كم شده است. امّا فلاسفه تفسير ديگري براي رؤياها دارند. آنان خواب و رؤيا را بر چند قسم تقسيم مي كنند:

1- خواب هاي مربوط به گذشته،

2- خواب هاي پريشان و نامفهوم،

3- خواب هايي كه مربوط به آينده است.

4- شك نيست كه خواب هاي مربوط به زندگي گذشته تعبير خاصي ندارند. هم چنين خواب هاي پريشان و به اصطلاح اضغاث احلام كه نتيجة افكار پريشان است. امّا خواب هاي مربوط به آينده داراي دو نوع هستند: برخي از آن ها صريح و روشن مي باشند وب رخي مبهم و احتياج به تعبير دارند.[16]

[15] آيت الله ناصر مكارم، معاد، ص 285 به بعد؛ دكتر رضا پاك نژاد، اولين دانشگاه و آخرين پيامبر، ج 17، با تلخيص.

[16] همان، ص 289.